De kuifeend is een tamelijk kleine eend; duidelijk kleiner dan de wilde eend. Het vrouwtje is geheel donkerbruin met een zwarte snavel. Het mannetje is zwart met witte flanken en een blauwe snavel. Beide seksen hebben een kuifje, maar dat van het mannetje is langer dan dat van het vrouwtje. Kuifeenden worden gerekend tot de duikeenden. Ze duiken onder water om daar naar voedsel te zoeken. Voor de duikeend is vooral de zoetwatermossel heel belangrijk.
Voor 1940 werd de kuifeend in Nederland beschouwd als een zeer zeldzame vogel. Maar na 1940 kwam de soort meer en meer in Nederland voor. Thans is het een algemene broedvogel die het gehele jaar overal in Nederland voorkomt. Men schat dat er in Nederland 18.000 broedparen zijn. In de winter komen er bovendien nog vele tienduizenden overwinteraars uit het noorden van Europa naar ons land. De overwinteraars vinden we vooral in zeer grote open water, zoals Waddenzee, IJsselmeer en de kust. De kuifeenden die het hele jaar in Nederland wonen treffen we in allerlei watertjes aan, ook in stadsparken. Toch is de kuifeend niet erg vetrouwelijk naar mensen toe. Hij bewaart meestal een redelijk grote afstand en zal nooit bedelend op ons afkomen, zoals de wilde eend. Door zijn levenswijze zien we hem bovendien zelden op het land. Hij kan ook helemaal niet zo goed lopen, omdat de poten ver naar achteren staan. Daarnaast houdt hij van redelijk diep water (hij duikt tot 3 meter diep), zodat hij op veel plasjes en vaartjes vaak in het midden blijft, daar waar het water ten minste zo'n 2 meter diep is.
De kuifeend wordt 40 tot 47 cm. lang en weegt dan zo'n 700 gram. Het nest wordt gebouwd in rietkragen of op eilandjes. De dieren broeden graag in groepsverband, maar vormen geen kolonies. Er worden 4 tot 9 eieren gelegd, die gedurende zo'n 25 dagen door het vrouwtje worden bebroed. Na het uitkomen van de eieren is het vrouwtje ook verantwoordelijk voor het gootbrengen vn de jongen. Het mannetje en het vrouwtje ruien op andere tijden. Buiten het broedseizoen zie je dan ook vaak grote groepen bestaande uit alleen mannetjes of alleen vrouwtjes.
